Als er iets verwarrend is dan is het wel de informatie in allerlei bronnen over Schotse bierstijlen. Omdat ik zelf ook wel eens wil weten hoe het nou in elkaar steekt doe ik hier een poging, met hulp van Noonan1 en Pattinson2, het één en ander te ontrafelen.
Geschiedenis
Schotland is een ander land dan Engeland. De sterke drank verschilt (Whisky vs. Gin) en ook het bier was door de eeuwen heen anders. De Picten brouwden al voor de jaartelling van start ging een soort bier. In de 16e eeuw (en wellicht al veel eerder) had Schotland een reputatie hoog te houden op het gebied van sterke en goed gerijpte bieren. Deze bieren hadden een zekere populariteit in Frankrijk. Schotland en Frankrijk hadden een band, ze verweerden zich beiden tegen het expansionisme van de Engelsen. In 1625 verbood het Schotse parlement “the hamebringing of Foreyn Beir”, import van Engels bier. De sterke bieren stonden weliswaar in hoog aanzien, dat gold echter niet voor de alledaagse ales. In tegenstelling tot de rest van Europa werd in Schotland toen nog nauwelijks hop gebruikt, het bier smaakte destijds behoorlijk flauw.
Tot ruim drie eeuwen geleden waren Schotland en Engeland onafhankelijke koninkrijken. In 1707 (Act of Union) besloten de parlementen van beide landen om samen te gaan in het Koninkrijk Groot-Brittannië. Deze unie leidde er echter niet toe dat de Schotten de Engelse brouwmethoden overnamen. Integendeel, tot minimaal in de 19e eeuw waren er grote verschillen:
– Kortere kooktijden, Schotten kookten de wort hooguit anderhalf uur (Engelsen 3 uur of langer).
– Vergisting bij lage temperaturen (weinig esters).
– Lagering in kelders bij lage temperatuur.
– Uitsluitend brouwen in de winter.
Deze methoden lijken erg op de Duitse methoden voor ondergistend bier. Schotse bieren onderscheiden zich ook door de gist. Deze kent een hoge mate van uitvlokking en een lage vergistingsgraad. Hierdoor blijven er veel restsuikers achter in het bier. Tegenwoordig wordt er bij hogere temperaturen vergist, korter gelagerd en het hele jaar door gebrouwen. Er zijn echter wel technologische aanpassingen aan het brouwproces om het oorspronkelijke karakter (de lage vergistingsgraad en kleine hoeveelheid esters) te bewaren. Vandaag de dag is amber kleurig bier (25 EBC) de norm, vroeger was het koper kleurig (30-40 EBC). Deze bierstijl, variërend van licht tot sterk (Scottish & Scotch Ale), was de belangrijkste stijl tot in de 19e eeuw. Vanaf de 2e helft van de 19e eeuw werden in Schotland ook andere stijlen, met name pale ale, gebrouwen.
In de beschrijvingen van Schotse bierstijlen, b.v. in de BJCP3, wordt vaak gesteld dan ze lichter gehopt zijn dan Engelse bieren. De reden zou zijn dat in Schotland nauwelijks hop werd geteeld. Uit analyses van oude recepten (Pattinson2) blijkt dat het wel meevalt met de hoeveelheid hop in Schotse bieren.
Scotch & Scottish Ale
Scotch Ale bevat meer alcohol dan Scottish Ale. Scotch Ale is de term die vooral in Engeland wordt gebruikt, de Schotten kennen het als Strong Ale. Scotch Ale is ook bekend als Wee Heavy, een term die pas in de 20e eeuw is ontstaan. Heavy spreekt voor zich, Wee betekent klein. Wee heeft betrekking op de de fles (nip) waarin het werd verkocht.
Shilling System
De shilling was onderdeel het Britse muntenstelsel: 1 pound = 20 shilling, 1 shilling = 12 pence. Dan had je ook nog de guinea: 1 guinea = 21 shilling. In de 19e eeuw werd het shilling systeem gebruikt om de verkoopprijs van een hogshead4 ale aan te geven. Hoe sterker het bier, hoe duurder en dus hoe hoger het shilling getal. Dit kon variëren van 50/- (50 shilling) tot 160/-; meestal waren het 20-vouden. Dit systeem is niet voorbehouden aan Schotse bieren, het kon (en werd zo nu en dan) voor alle stijlen worden toegepast. Het is bovendien niet zo dat een shilling waarde direct gerelateerd is aan de sterkte van een bier, dat kon afhangen van prijsontwikkeling en belastingen. Om een indruk te krijgen van de sterkte van de bieren, Pattinson geeft als voorbeeld William Younger’s shilling Ales uit 1868: 50/- Ale 1040 SG, 80/- Ale 1068 SG, 120/- Ale 1088 en 160/- Ale 1116 SG.
The Oxford Companion To Beer5 geeft een uitleg van het Shilling System dat door Ron Pattinson6 genadeloos onderuit wordt gehaald. Gezien de reputatie van Ron Pattinson als onderzoeker en kenner van oude Britse bieren is het wel duidelijk waaraan je geloof moet hechten.
Huidige Stijlindeling
Tegenwoordig worden Schotse bierstijlen niet meer met het shilling systeem beschreven. In plaats daarvan wordt de volgende indeling wel gebruikt (getallen uit de BJCP guidelines3):
| Stijl | SG | Alcohol % |
| Scottish Light | 1030-1035 | 2.5-3.3 |
| Scottish Heavy | 1035-1040 | 3.2-3.9 |
| Scottish Export | 1040-1060 | 3.9-6.0 |
| Wee Heavy (Scotch Ale) | 1070-1130 | 6.5-10 |
De Scottish Ales zijn moutig, karamelachtig bier met af en toe een butterscotch nasmaak. Hop is er alleen om de mout in balans te brengen. Het moutkarakter kan variëren van droog tot rijk en karamelachtig, maar is nooit geroosterd en heeft geen een turfrookkarakter.
De Wee Heavy is rijk, moutig, volmondig en meestal karamelzoet met complexe mout- en alcoholsmaken. De sterkte en moutigheid kunnen variëren, maar zijn niet plakkerig of stroperig.
Noten
- Scotch Ale, Classic Beer Style – Greg J. Noonan ↩︎
- Scotland! – Ron Pattinson ↩︎
- BJCP Guidelines ↩︎
- Een hogshead Schotse ale kwam overeen met 63 UK gallon. Het schijnt dat dat voor andere stijlen en voor bieren uit Engeland weer anders kon zijn. ↩︎
- The Oxford Companion To Beer – Shilling System ↩︎
- Shut Up About Barclay Perkins – Classic Horst ↩︎
